Vertical - Rafał Kosik - recenzja z portalu Fantasta.pl

Co jakiś czas daje się słyszeć wśród fantastów, szczególnie tych trochę starszej daty, narzekania, że obecnie już się u nas nie pisuje takiej fantastyki jak kiedyś. Lema nie ma, Zajdla nie ma, inni twórcy ich pokolenia albo opuścili już ziemski padół, albo pisania dawno zaprzestali, albo, jak choćby Oramus, siedzą w dziwnej niszy, gdzie sarkając na cały świat wypuszczają jakieś teksty, które szersza publiczność ma w głębokim poważaniu. Zawsze gdy słyszę głosy tego typu, od razu przychodzi mi do głowy osoba Rafała Kosika – pisarza, który choć należy już do kolejnej generacji twórców fantastyki, a identyfikowany jest przede wszystkim z bestselerową serią dla młodzieży o przygodach Felixa, Neta i Niki, tworzy także świetną, klasyczną science fiction pełnymi garściami czerpiącą z tradycji tej konwencji. Przykładem jego talentu może być choćby Vertical - powieść nominowana do Nagrody im. Janusza A. Zajdla za rok 2006.

Jak zaznaczyłem wcześniej, druga „dorosła” powieść Kosika jest w swej formule bardzo klasyczna, balansując gdzieś na przecięciu fantastyki problemowej, socjologicznej i przygodowej. Odbiorca z miejsca wrzucony jest w świat dziwny, nieznany – świat miast poruszających się na pionowych linach w dążeniu do bliżej nieznanego celu. Głównym bohaterem jest zaś dorastający chłopak, chcący poznać mechanizmy rządzące Verticalem, nawet za cenę złamania wszelkich zasad. Powieść od pierwszych stron wciąga – przede wszystkim niezwykle ciekawy jest pomysł na sam świat przedstawiony. Czytelnik wraz z bohaterami stara się doszukać sensu, logiki i jakichkolwiek prawidłowości, które pozwoliłyby uzasadnić, jak w ogóle możliwe jest zaistnienie uniwersum miast wiszących na linach. Tym bardziej, że sam sposób przedstawiania akcji, nacechowany raczej postawą racjonalno-techniczną i magiczną, wyraźnie sugeruje, iż mamy do czynienia z science fiction, a nie fantasy. Ponadto już od pierwszych stron sporo się dzieje. Kosikowi świetnie udaje się wpleść prezentację świata w ciekawą warstwę fabularną. Nie ma tu przestojów, zbędnego filozofowania czy kilkustronicowych opisów, dialogi są żywe, przekonujące, a wydarzenia kilkakrotnie przyjmują obrót zgoła zaskakujący. Co ważne, samo zakończenie powieści rodzi równie wiele pytań, co udziela odpowiedzi.

Vertical nie jest co prawda pozbawiony wad, matematyczno-naukowe talenty głównego bohatera są wręcz niewiarygodne, wszystko, co się da, jest tu wyliczone, ustalone w sposób do bólu racjonalny, co kontrastuje z absurdalnie nieracjonalnym światem. Członkowie społeczności odseparowanej od własnej historii, nieznającej świata poza tym na linach posługują się czasem zaskakująco bogatym słownictwem, odnoszącym się do obiektów, które w życiu ich czy ich przodków pojawić się nie mogły. Takich drobnych ziarenek piasku jest tu co najmniej kilka, nie są one jednak na tyle istotne, aby w jakiś zasadniczy sposób przeszkadzać w lekturze. Vertical jest w moim mniemaniu przede wszystkim wciągającą opowieścią o młodzieńczym buncie przeciw skostniałemu światu. Tym, co stanowi o wartości tej powieści, jest to charakterystyczne dla klasycznej fantastyki naukowej bezkompromisowe pytanie o świat, który nas otacza i entuzjastyczne poszukiwanie racjonalnych odpowiedzi. W tym sensie jest to książka, która z pewnością da wiele radości tym, którzy w swojej przygodzie z fantastyką czują się obecnie zalani przez sztampowe fantasy, często niezrozumiałe formalne eksperymenty New Weird lub rozrywkowa quasi-fantastykę z wampirami na pierwszym planie. U Kosika mamy bowiem do czynienia z literaturą, w której jest miejsce na pomysł, na problem, na człowieka i na pytania. A że jest to też niezła literatura przygodowa? Tym lepiej, mam bowiem wrażenie, że powieści takich jak Vertical trochę obecnie brakuje.

4,5/6