Zabójczy miecz - Ann Leckie - recenzja z portalu Fantasta.pl

Zabójcza sprawiedliwość Ann Leckie spotkała się z niesłychanie gorącym przyjęciem fantastyczno-literackiej społeczności. Od lat żadna inna książka nie zyskała tak wielkiego poklasku bądź zdobywając praktycznie wszystkie najważniejsze nagrody branżowe (m.in. Hugo, Nebulę, BSFA, Arthura C. Clarke’a, Locusa za pierwszą powieść), bądź też przynajmniej będąc do nich nominowaną (nagrody Jamesa Tiptree Jra, J.W. Campbella czy Philipa K. Dicka). Amerykance udało się coś niebywałego, prawdę mówiąc nieco zaskakującego, biorąc pod uwagę jakość jej debiutanckiej powieści. Brakowało w niej bowiem czegoś wyjątkowego, absolutnie oryginalnego. To raczej sprawnie pomyślana i nieźle napisana mieszanka rozmaitych motywów, pomysłów i… niewiele więcej. Ot, interesująca wizja sfeminizowanego świata, bohaterka będąca w istocie statkiem kosmicznym i całkiem wciągająca fabuła. Byłem niezwykle ciekaw, czy drugiej odsłonie cyklu „Imperium Radch” uda się pójść w ślady poprzedniczki.

Gdyby za miernik sukcesu przyjąć wspomniane wcześniej nagrody, to Zabójczy miecz wypada całkiem przyzwoicie. Druga powieść Amerykanki zdobyła nagrody Locusa i BSFA, a także była nominowana do Hugo i Nebuli. Branża zdaje się więc wciąż przychylnym okiem patrzeć na twórczość Leckie. Widać jednak pewną zmianę (żeby nie powiedzieć „woltę”) stylistyczną, wynikającą w dużej części ze zmiany statusu (formy?) głównej bohaterki. Fakt, iż Breq staje się tu kapitanem floty, dowódcą jednego z okrętów Imperium wysłanym przez Anaander Mianaai do układu Athoek, w ogromnym stopniu definiuje spektrum rozwiązań fabularnych dostępnych dla autorki. Jest to nieco zaskakujące, tym bardziej, że poprzedni tom zakończył się bardzo mocnym akcentem fabularnym – wybuchem konfliktu, któremu niewiele brakuje do stania się wojną domową. Zabójczy miecz kontynuuje wątki rozpoczęte w Zabójczej sprawiedliwości, ale robi to dość niemrawo. Leckie zawiesiła fabułę „świata” i skupiła się raczej na głównej bohaterce, zsyłając ją do jednego, konkretnego systemu, w którym toczy się niemal całość akcji. Jednocześnie wprowadzone postacie i zasadnicze punkty fabuły, mimo że pozostają w związku z szerszą perspektywą świata przedstawionego, mają na niego znikomy wpływ. Zabójczy miecz jawi się przez to niczym jakaś poboczna opowieść… choć prawdopodobnie jest to świadomy zabieg autorki chcącej dać więcej miejsca Breq. Główna bohaterka, choć przyjmuje już wyraźnie ludzką, cielesną postać, wydaje się chłodna, niezwykle zdystansowana. Leckie poświęca niezwykle dużo uwagi rozgrywaniu stanów emocjonalnych czy też osobistych relacji protagonistki (choć nie tylko, dotyczy to również niektórych z postaci pobocznych). Konstrukcyjnie jest to więc powieść skupiona przede wszystkim na postaci raczej niż na fabule.

Gdy porównamy …miecz ze …sprawiedliwością, wyraźnie widać, że akcja pierwszej z książek zdawać się może mało dynamiczna. Poznajemy zatem stację Athoek, jej mieszkańców, strukturę społeczną, codzienne problemy itd. Leckie udowadnia swoje światotwórcze zdolności. Świat przedstawiony został dopracowany, a jego elementy dalece wykraczają poza bycie prostymi elementami scenografii. Tyczy się to zarówno stacji i jej kultury (włącznie z wyraźna rolą przemysłu „herbacianego”), jak i konsekwentnego nadbudowywania kolejnych pięter do bazy, którą stanowi zarysowana w poprzednim tomie wizja społeczności Radchaai, zwyczajów funkcjonowania na okręcie itd.

W najnowszej powieści Amerykanki można dostrzec jeszcze jedną ciekawą (a przynajmniej w kontekście sukcesu …sprawiedliwości zaskakującą) tendencję, mianowicie odchodzenie od pisanej z rozmachem epickiej space opery w kierunku zdecydowanie bardziej kameralnej literatury problemowej. Leckie zadaje szereg uniwersalnych pytań o lojalność, sprawiedliwość i konsekwencje popełnianych czynów i podejmuje takie społeczne tematy jak kulturowe skutki kolonializmu, bunt i niewolnictwo (w formule bardzo zbliżonej do tego, co współcześnie określa się jako tzw. ”niewolnictwo ekonomiczne”). I choć trudno znaleźć tu jakieś wyraźne odpowiedzi, to i tak cieszy przyjęcie takiej postawy.

Zabójczy miecz wzbudził we mnie bardzo mieszane odczucia. Wpłynęła na to w znacznym stopniu zmiana charakterystyki tekstu (w porównaniu z poprzednim tomem), porzucenie kilku przyczyn sukcesu Zabójczej sprawiedliwości i stworzenie tekstu nieco bliższego klasycznej, stonowanej, problemowej science fiction. I choć można by to w zasadzie poczytać za zaletę, jednocześnie gubi się tu rozmach, który niewątpliwie był zaletą tomu otwierającego cykl „Imperium Radch”. W rezultacie powstała książka koncepcyjnie ciekawa, ale w warstwie fabularnej momentami nudnawa, z wyraźnymi przestojami; sprawiająca wrażenie, jakby autorka świadomie się ograniczała. Nawet jeśli jestem w stanie zrozumieć pewną artystyczną racjonalność takiego wyboru, nawet jeśli na wielu płaszczyznach tekst broni się takim, jakim jest, to pozostaje pewien niedosyt, żal, że Leckie nie poszła za ciosem. Obiektywnie jednak Zabójczy miecz to rzecz niezła, nawet jeśli nieco zachowawcza. Pozostaje mieć nadzieję, że trzeci tom – Zabójcza łaska – przywróci cyklowi nieco dynamiki.

3.5/6